viernes, 30 de septiembre de 2016

(RAE) - Diferenciar: Halla / haya / aya

La mayor parte de los hispanohablantes pronuncian estas tres palabras de la misma forma, ya que está muy generalizada la pérdida de la distinción de los sonidos que representan las grafías ll e y. Pero conviene distinguirlas adecuadamente en la escritura:

a) haya
Puede ser un verbo o un sustantivo:
*Como verbo, es la forma de primera o tercera persona del singular del presente de subjuntivo del verbo haber. Con este valor se utiliza, bien seguida de un participio para formar el pretérito perfecto (o antepresente) de subjuntivo del verbo que se esté conjugando (haya visto, haya mirado, etc.), bien como verbo de una oración impersonal:
-Espero que Luis haya aprobado.
-No cree que el niño se haya vestido solo.
-Quizá haya algo que podamos hacer.

Si estas oraciones se expresasen en otro tiempo verbal, la forma haya sería reemplazada por otra forma del verbo haber:
-Esperaba que esta vez Luis hubiese aprobado.
-No creía que el niño se hubiese vestido solo.
-Quizá habría algo que pudiéramos hacer.

*Como sustantivo, es femenino y designa un tipo de árbol:
-Hay que podar el haya del jardín.
-Se sentó a la sombra de una frondosa haya.

b) halla
Es la forma de la tercera persona del singular del presente de indicativo, o la segunda persona (tú) del singular del imperativo, del verbo hallar(se), que significa ‘encontrar(se)’:
-No sé cómo lo hace, pero halla siempre una excusa perfecta para no ir.
-La sede de la organización se halla en París.
-La flora se halla constituida por diferentes especies.
-Halla la hipotenusa del siguiente triángulo rectángulo.
Obsérvese que en estos casos la palabra halla se puede sustituir por la forma encuentra:
-No sé cómo lo hace, pero encuentra siempre una excusa perfecta para no ir.
-La sede de la organización se encuentra en París.
-La flora se encuentra constituida por diferentes especies.
-Encuentra la hipotenusa del siguiente triángulo rectángulo.

c) aya
Es un sustantivo femenino que significa ‘mujer encargada en una casa del cuidado y educación de los niños o jóvenes’:
-Aún se acordaba del aya sabia y cariñosa de su infancia.
-La vieja aya seguía llevando a los niños al parque.

jueves, 29 de septiembre de 2016

Esperanto - Malnovaj grekaj mitoj - Belerofono (Eduard Petiŝka 1924-1987)

Belerofono

Malfeliĉa estis la gento de Sisifo. Lian filon disŝiris ĉevaloj, kaj lia nepo Belerofono devis fuĝi el la hejmlando. Oni suspektis lin pri murdo.

Dum la fuĝo Belerofono venis al reĝo Preto, kiu afable akceptis lin kaj ofertis gastamikecon al li. La gasto estis juna kaj belaspekta kaj liaj gestoj, paroloj kaj pensoj pruvis, ke li estas de nobla origino. Ankaŭ al la juna reĝidino li plaĉis, kaj ŝi preferis lin kompare al ĉiuj hejmlandaj nobeloj. Kiam li ne atentis tion, ŝi fariĝis malica kaj pripensis, kiel ŝi povos kalumnii lin ĉe la reĝo Preto.

„Belerofono estas orgojla“, ŝi diris al la reĝo, „li eĉ ne atentas, se oni honoras lin, certe li estas ankaŭ malbona.“

„Tiu, kiu ne atentas honorigojn, eble estas modesta“, respondis la reĝo. Kaj li traktis Belerofonon plu kiel amikon. La reĝino ne rezignis pri sia malica intenco. Je la sekva tago ŝi subaĉetis serviston kaj vizitis la reĝon.

„Belerofono alianciĝis kun viaj malamikoj“, ŝi mensogis, „li volas havigi vian tronon al si. Se vi ne senigos vin de li baldaŭ, li vin mortigos. Servisto subaŭskultis lin kaj povas tion atesti.“

Kaj la reĝino alvokis la subaĉetitan serviston. Dum longa tempo la reĝo ne povis imagi tion, sed kiam fine la servisto kaj la edzino kune konvinkis lin, li akceptis. Sed li ne kuraĝis levi manon kontraŭ la gasto. Li skribis sur tabuleton sekretajn signojn kaj sendis Belerofonon kun ĝi al sia kuzo, reĝo Jobato. Al tiu Belerofono transdonu la tabuleton. La naiva junulo ne divenis, ke la signoj sur la tabulo signifas por la transdoninto la morton. Helpoprete li survojiĝis kun la komisio al Jobato.

Jobato estis maljuna bonkora reĝo. Li afable akceptis Belerofonon, li eĉ ne demandis, de kie li venas kaj regalis lin dum naŭ tagoj. La nobla konduto de la junulo sufiĉis al la reĝo por ekkoni je li noblan gaston de alta deveno. Dum naŭ tagoj li aranĝis honore al li festenon kaj festludojn, kaj nur je la deka tago li demandis la junulon pri ties deveno kaj la celon de lia vojaĝo.

Belerofono rakontis al li de kie li venis kaj transdonis al li la tabuleton. Jobato legis la signojn kaj ektimis. Li ekkonis la signon de l‘ morto. La gasto plaĉis al li kaj nur nevolonte li suferigus lin. Li pripensis, kiel li povus liberigi sin de la kruela servo, kiun lia kuzo postulas de li. Estos plej bone, li decidis, se mi sendos la junulon al danĝera vojaĝo. Se Belerofono estos kuraĝa, li revenos senvundita.

Tiam vivis en la lando stranga monstro, ĝi nomiĝis Ĥimero. De antaŭe ĝi aspektis kiel leono kaj de malantaŭe kiel drako, kaj en la mezo ĝi aspektis kiel sovaĝa kapro. Ĝi havis tri kapojn, leonan, kapran kaj drakan, kiuj elspiris sufokan fumon.

„Belerofono“, diris Jobato, „vi estas juna kaj forta kaj ankoraŭ ne plenumis heroan agon. Ekiru, mortigu Ĥimeron kaj revenu kiel glorriĉa heroo.“

Oni ne devis peti la kuraĝan junulon Belerofono. Li prenis glavon, lancon, sagojn kaj arkon kaj turnis siajn paŝojn tien, kie fumkolono grimpis en la ĉielon. La fumo signis la ravinon, en kiu loĝas la monstro. Survoje Belerofono pripensis : „Ĥimero estas forta kaj vigla, se mi defendiĝos kontraŭ unu el la kapoj, ĝi atakos min per la du aliaj. Se mi evitos la fajron, kiun ili kraĉos, sufokos min la fumo.“

Sed li ne haltis, sed iris rekte al la ravino. Subite li kvazaŭ rigidiĝis pro miro. Ĉe fonto piede de roko staris la flugilita ĉevalo Pegazo. Ĝi estis la ĉevalo, kiu fuĝis el la faŭko de la mortbatita Meduzo. Pegazo klinis la kapon al la fonto kaj trinkis. „Se mi havus la flugilitan ĉevalon“, pensis Belerofono, „mi povus ataki Ĥimeron de supre kaj estus pli vigla ol ĝi.“ Mallaŭte, kaŝita post arbustaĵo, li ŝteliris al Pegazo. Li estis nur malmultajn paŝojn malproksima de ĝi, kiam Pegazo ekflaris la fremdulon, tial ĝi levis la flugilojn kaj forflugis.

Ĉagrenite Belerofono sternis sin sur la herbejo kaj endormis. En sonĝo aperis al li diino Atena, transdonis al li belegan ore ornamitan bridon kaj parolis : „Vekiĝu, Belerofono, kaj oferu al la dio Pozidono taŭron. Per la brido, kiun mi donacas al vi, vi facile bridos la flugilitan ĉevalon.“

Belerofono vekiĝis, li kaptis dormeme la oran bridon – kaj efektive, la brido, pri kiu li ŝajne nur sonĝis, kuŝis apud li sur la herbejo. Firme li tenis ĝin permane. Ĝojigite pri la favoro de la dioj, li rapidis por plenumi tion, kio Atena konsilis al li. Li buĉis taŭron, oferis ĝin al Pozidono kaj al diino Atena li konsekris dankeme novan altaron.

Vespere li revenis al la fonto kaj atendis Pegazon. Baldaŭ susuris la flugiloj en la vespera aero kaj Pegazo moviĝis malsupren al la fonto por trinki. Belerofono proksimiĝis kun la ora brido. Ĉifoje la flugilita ĉevalo ne defendis sin kaj trankvile permesis sian seladon.

Belerofono svingiĝis sur la ĉevalon kaj diris, kien ĝi flugu. Pegazo movis siajn flugilojn kaj jam ili leviĝis super herbejojn kaj arbarojn. Super la ravino ili cirklis ĉirkaŭ nubo el malhela fumo, kiun la monstro elspiris. Belerofono prenis sagon el la sagujo kaj malleviĝis kun Pegazo al la muĝanta bestaĉo. Li streĉis la arkon kaj trafis la monstron de supre. Ĉiuj tri kapoj provis kapti lin, sed sur lia flugilita ĉevalo li fuĝis de ili. Sago post sago trafis la monstron ĝis finiĝis ties tri vivoj. Ĝi elblovis lastan nubon el fumo kaj fajro kaj falis renversiĝinta sur la grundon de la ravino.

Belerofono detiris de la morta Ĥimero la haŭton, grimpis sur Pegazon kaj revenis al Jobato. La reĝo miris pri la flugilita ĉevalo kaj la haŭto de la monstro. Nun li estis konvinkita, ke lia gasto troviĝas sub la protekto de la dioj kaj ne estas krimulo. Li edzigis lin kun sia filino kaj Belerofono fariĝis reĝo.

Sed ankaŭ Belerofono pli kaj pli supozis, ke li estas samranga al la dioj. Ne senkaŭze li estis la nepo de la ruza Sisifo. „Mi ja havas la flugilitan ĉevalon“, li pensis, „kiu do povus malhelpi min viziti la nemortemajn diojn sur Olimpo ?“ Li grimpis sur Pegazon kaj pelis ĝin pli kaj pli en supernubajn altojn. Sed Pegazo rifuzis tion enpense. Ĝi ne obeis. Ĝi baŭmis kaj ĵetis la arogantan rajdiston de sia dorso. Belerofono flugis tra la aero kaj falis en marĉon. Sian vivon li ja savis per tio, sed inter la homoj li ne plu montriĝis. Li hontis antaŭ la dioj kaj la homoj, li vagadis en la dezerto kaj trovis tie ankaŭ la morton.

La flugilita ĉevalo flugis sola ĝis Olimpo kaj komencis tie sian servon ĉe diopatro Zeŭso.


*Tradukis Donjo & Cezar laŭ la ĉeĥa originalo „Staré řecké báje a pověsti“ de la eldonejo ALBATROS en Prago
*Korektis Vladimir Türk

miércoles, 28 de septiembre de 2016

Reflexiones e Ideas - Albert Jacquard 2 (1925-2013)

*La naturaleza elige siempre.

*Sin imaginación no puede haber creación.

*La ciudad ideal es aquella en la que todo es escuela.

*La primera condición de toda comunicación es el respeto.

*Es difícil el equilibrio entre el caos y el exceso de orden.

*Olvida la palabra "verdad", prefiere la palabra "autenticidad".

*La razón no puede dar respuesta a todo, y esto es evidente y doloroso.

*La verdad no se posee, se busca. La felicidad no es beber de la fuente, sino ir acercándose a ella.

lunes, 26 de septiembre de 2016

(RAE) - Echo, echa, echas / hecho, hecha, hechas

Todas las formas del verbo echar (que significa, a grandes rasgos, ‘tirar’, ‘poner o depositar’ y ‘expulsar’) se escriben sin h:
Siempre echo los papeles a la papelera.
Si echas más sal al guiso lo estropeas.
Hay que echar la carta al buzón.
Tienes suerte si no te echa de aquí ahora mismo.

El verbo echar forma parte de la locución echar de menos, que significa ‘añorar’:
Te echo de menos.
¿Me habéis echado de menos?
O de la locución echar a perder, que significa ‘estropear’:
Siempre lo echas todo a perder.

También de la perífrasis echar a + infinitivo, que indica el comienzo de la acción expresada por el infinitivo:
Siempre se echa a reír en el momento más inoportuno.
Casi me echo a llorar.

Aunque se pronuncian igual, no deben confundirse en la escritura las formas echo, echas, echa, del verbo echar, que se escriben sin h, y las formas hecho, hecha, hechas, del participio del verbo hacer, que se escriben con h, al igual que el sustantivo masculino hecho (‘cosa que se hace o que sucede’), tanto cuando se utiliza como tal, como cuando forma parte de la locución de hecho (‘efectivamente, en realidad’):
¿Has hecho lo que te dije?
Aunque iba con prisa, dejó hecha la cama.
Ya están hechas las tortillas.
El hecho es que hemos solucionado el problema.
Quería olvidarla. De hecho, intenté no volver a verla.

domingo, 25 de septiembre de 2016

Cine Ciencia Ficción - World Without End (Mundo sin fin)

FICHA TÉCNICA

Nacionalidad: USA
Año: 1956
Duración: 80 min
Color: Color (Technicolor)
Director: Edward Bernds
Guión: Edward Bernds
Productor: Richard V. Heermance, Walter Mirisch
Música: Leith Stevens
Fotografía: Ellsworth Fredericks
Efectos especiales: Irving Block, Jack Rabin, Milt Rice
Reparto: Hugh Marlowe, Nancy Gates, Nelson Leigh, Rod Taylor, Shirley Patterson, Lisa Montell, Cristopher Dark, Booth Colman, Everett Glass, Stanley Fraser, Paul Brinegar, John Bleifer, David Alpert, Nancy Howard

Sinopsis
Cuatro astronautas protagonizan la primera misión tripulada a Marte, pero en el trayecto exceden por accidente la velocidad de la luz, viajando seis siglos en el futuro. La Tierra ha cambiado mucho, producto de una guerra nuclear y ahora la humanidad se divide en dos subespecies, repugnantes mutantes asesinos que viven en la superficie y una avanzada raza de hombres subterráneos.
Los astronautas convencerán a la civilización del mañana para que salga a la luz del sol y acaben con los monstruos que pueblan el mundo. Tendrá lugar una cruenta batalla...

Curiosidades
-Fue la primera película de ciencia ficción estrenada en Cinemascope. Este formato es conocido por ser el precursor de las salas modernas de “Imax” y resultaba mucho más nítido que el 3D de aquella época.
-El filme se hizo en parte con el fin de reutilizar material de archivo de la película de 1951 “Flight to Mars”.
-El famoso pintor y dibujante peruano de pin-up, Alberto Vargas, fue el encargado del diseño de vestuario. Fue su única participación en el cine.






























Carteles de la película en:

sábado, 24 de septiembre de 2016

Esperanto - Malnovaj grekaj mitoj - Niobo (Eduard Petiŝka 1924-1987)

Niobo

Niobo estis reĝino en Tebo kaj proksime kaj fore ne estis ino pli feliĉa ol ŝi. Pri ŝia edzo, reĝo Amfiono kaj pri tio kiel bone li kapablas ludi la liron, parolis la homoj en la tuta Grekio de unu mara bordo ĝis la alia. Se oni konstruis en Tebo urbomuron, sufiĉis, ke la reĝo ludas per liro unu el siaj belegaj kantoj, jen la rokoj mem eksplodigis sin kaj la rokaj blokoj vojiris ĉe la dolĉa sonado de la liro ĝis Amfiono. Antaŭ li ili kunmetiĝis sen fremda helpo en urbomuron.

La patro de Niobo estis Tantalo. Ankaŭ pri lia amikeco al la dioj Niobo fieris. La grenejoj de la reĝo estis plenaj, la brutaroj grasaj kaj la trezoroj en la palaco superfluis je oro kaj arĝento. Al Niobo mankis nenio. Sed plej fiera ŝi estis pri siaj sep altkreskaj filoj kaj sep belaj filinoj.

Iam plektis ĉiuj piaj inoj laŭron en sian hararon, preparantaj sin por granda ofero al diino Leto kaj ties infanoj Apolono kaj Artemiso. Kolere Niobo observis la antaŭpreparojn por la ofero. Kaj la kolero pelis ŝin el la palaco. Ŝi iris kun sia akompanantaro sur la straton. Ŝia vesto ornamita per oraj broditaĵoj, la densa brilanta hararo, kiu ondadis trans la ŝultrojn memorigis pli pri diino ol pri mortema homo. Kaj kiel diino ŝi paŝis en la aron de la preĝantinoj el Tebo, kiuj ŝutis incensaĵon en la oferfajron.

„Ĉu vi freneziĝis ?“ ŝi vokis al ili. „Vi preĝas al dioj, kiujn vi vidis ankoraŭ neniam ! Kial vi ne oferas al mi ? Vi konas min ja pli bone ol Leton. Mia edzo estas la fama reĝo Amfiono. Mia patro estas reĝo Tantalo, li partoprenis ĉe la festenoj de la dioj, li manĝis kun ili ambrozion kaj trinkis nektaron. Trezorojn mi havas pli ol ajna diino iam vidis. Kaj da infanoj mi havas pli ol Leto. Mi havas sep filojn kaj sep filinojn kaj Leto havas nur la filon Apolono kaj la filinon Artemiso. Mi havas majestan familian devenon, riĉon kaj multajn infanojn. Samrangas neniu diino al feliĉo mia. Kaj eĉ se mia feliĉo malpliiĝus, mi havus ankoraŭ sufiĉe da ĝi. Iru for de la altaro kaj finu la oferadon. Preĝu al tiu, kiu meritas tion !“

La piulinojn timigis la kolero de la reĝino. Ili demetis la laŭron el la hararo kaj forlasis la altarojn, sed sur la vojo hejmen ili riproĉis sin en mallaŭtaj preĝoj al la diino Leto.

Leto staris sur pinto de monto kaj vidis ĉion, kio okazis en Tebo. Ŝia koro komencis forte bati en la brusto, kiam ŝi ekvidis kiel Niobo forpelis la piulinojn de la altaroj.

„Infanoj“, ŝi diris al dio Apolono kaj al diino Artemiso, „mi, via patrino, estas senhonorigita de ordinara mortemulino. La fi-aŭdaca Niobo forpelis de mia altaro la piulinojn. Siajn dufoje sep infanojn ŝi metis super vin ambaŭ kaj mokis pri mi !“

Leto volis daŭrigi sian plendadon, sed Apolono vokis : „Lasu tion, patrino ! Per tio tio vi nur forŝovus la punon.“

Apolono kaj Artemiso vualigis sin en nubon kvazaŭ per mantelo. Kaj kaŝitaj al homaj okuloj, ili lasis porti sin ĝis la proksimo de la muroj de Tebo.

Antaŭ la burga muro ekzercis en bataloj kaj batalludoj la sep filoj de Niobo. La plej maljuna el ili galopis ĉiam en cirklo sur fortika ĉevalo kaj tenis firme la bridilojn de la eferveska ĉevalo. Subite li ekkriis kaj falis de la besto : En lia brusto tremis sago de Apolono. La dua filo aŭdis la flirtadon de la arkoŝnuro kaj la fajfadon de sago. Li ĉirkaŭrigardis kaj teruriĝis pri malhela senmova nubo en la ĉielo. Li liberigis la bridilojn kaj rapidigis la ĉevalon. Tamen dum la fuĝo atingis lin la sago kaj trafis lin en la nukon. Du pli junaj filoj luktis bruston ĉe brusto. Jen streĉita arko ĵetsendis mortigan sagon. Ambaŭ kune trapikitaj de la sama pafaĵo falis surteren kaj samtempe eligis la lastan spiron. La kvina filo alkuris por helpi al ili, sed antaŭ ol li tuŝis iliajn korpojn, li falis trafite sur la teron. La sesan filon trafis sago je kruro. Dum li penis eltiri ĝin, trafis lin alia pafaĵo en la bruston, kaj kun la sango forlasas lian korpon ankaŭ la vivo. La plej juna etendis la manojn al la ĉielo kaj petegis la diojn, ke ili indulgu lin. Apolono estis kortuŝita, sed jam ne povis revoki la sagon. Tiel pereis ankaŭ la plej juna filo.

La sciigo pri la teruraj murdoj disvastiĝis kiel malica ŝtormo al Tebo. Reĝo Amfiono, freneza pro korafliktiĝo prenis glavon kaj trapikis sian bruston. Niobo elkuris de la palaco kaj hastis antaŭ la urbomuron, kie kuŝis ŝiaj sep mortaj filoj. Ŝi brakumis ilin larmante, ŝi superŝutis ilin laste per kisoj kaj la fiero denove en ŝi ekflamis. Ŝi turnis la malsekajn okulojn al la ĉielo kaj kriis : „Kruela Leto, delektiĝu je mia doloro kaj ĝoju, ke mi sepultas miajn sep filojn, kaj per tio ankaŭ mian vivon. Tamen restas al mi pli ol al vi ! Mi ankoraŭ havas sep belajn filinojn !“

Ŝi ankoraŭ ne tute finparolis tion, kiam ekflirtis streĉita kordo de arko kaj unu el la sep filinoj, kiuj staris apud sia patrino, falis trafita de sago sur la fridiĝintan kadavron de frato. Diino Artemiso streĉis denove la arkon kaj la dua el la filinoj adiaŭis sin de la vivo. Ĉu ili fuĝis, ĉu ili kaŝiĝis, ĉiam trafis ilin sago de la punanta diino.

Postrestis nur la lasta, la plej juna filino kaj Niobo kovris ŝin per siaj korpo kaj vesto. Je la unua fojo ŝi etendis la manojn por peti, ke la diino lasu al ŝi tiun ununuran filinon. Dum ŝi petegis, mortis la filino en ŝiaj brakoj. Niobo kvazaŭ orfiĝis enmeze de siaj mortaj infanoj. Nur la herboj ĉirkaŭ ŝi flustris mallaŭte : „Kiu el la mortemuloj povas certi pri sia feliĉo antaŭ la morto ?“

Senmoviĝante, mergiĝinte en sian koraflikton, rigardis Niobo antaŭ sin. El ŝia vizaĝo iom post iom foriĝis la sango, ŝia hararo fariĝis peza, neniu venteto kapablis taŭzi ŝian hararon. En ŝia ŝtoniĝinta vizaĝo ankaŭ la okuloj ŝanĝiĝis en ŝtonojn, la brakoj kaj gamboj ŝtoniĝis, kaj ankaŭ la korpo, la sango kaj la vejnoj fariĝis ŝtonaj.

Jen ŝtormego leviĝis antaŭ Tebo, brakumis Niobon kaj forportis la ŝtoniĝintan Niobo al Lidio, al ŝia hejmlando. Tie la homoj pilgrimas al la nova stranga roko. La roko havas la formon de ino, kaj el ties okuloj elverŝiĝas seninterrompe du fontoj de nesekiĝemaj larmoj.
 


*Tradukis Donjo & Cezar laŭ la ĉeĥa originalo „Staré řecké báje a pověsti“ de la eldonejo ALBATROS en Prago
*Korektis Vladimir Türk

jueves, 22 de septiembre de 2016

(RAE) Dudas sobre: El agua, esta agua, mucha agua

El sustantivo agua es de género femenino, pero tiene la particularidad de comenzar por /a/ tónica (la vocal tónica de una palabra es aquella en la que recae el acento de intensidad: [água]). Por razones de fonética histórica, este tipo de palabras seleccionan en singular la forma el del artículo, en lugar de la forma femenina normal la. Esta regla solo opera cuando el artículo antecede inmediatamente al sustantivo, de ahí que digamos el agua, el área, el hacha; pero si entre el artículo y el sustantivo se interpone otra palabra, la regla queda sin efecto, de ahí que digamos la misma agua, la extensa área, la afilada hacha. Puesto que estas palabras son femeninas, los adjetivos deben concordar siempre en femenino: el agua clara, el área extensa, el hacha afilada (y no el agua claro, el área extenso, el hacha afilado).

Por su parte, el indefinido una toma generalmente la forma un cuando antecede inmediatamente a sustantivos femeninos que comienzan por /a/ tónica: un área, un hacha, un águila (si bien no es incorrecto, aunque sí poco frecuente, utilizar la forma plena una: una área, una hacha, una águila). Asimismo, los indefinidos alguna y ninguna pueden adoptar en estos casos las formas apocopadas (algún alma, ningún alma) o mantener las formas plenas (alguna alma, ninguna alma).

Al tratarse de sustantivos femeninos, con los demostrativos este, ese, aquel o con cualquier otro adjetivo determinativo, como todo, mucho, poco, otro, etc., deben usarse las formas femeninas correspondientes:esta hacha, aquella misma arma, toda el agua, mucha hambre, etc. (y no este hacha, aquel mismo arma, todo el agua, mucho hambre,etc.)

miércoles, 21 de septiembre de 2016

Reflexiones e Ideas - Albert Jacquard 1 (1925-2013)

La elección inicial, de la que despegan todos los otros, es la mirada que llevamos sobre nosotros mismos y nuestros semejantes. O esa mirada es portadora de respeto, o de desprecio. Pero, una vez que la elección se ha hecho y proclamado, es preciso extraer las consecuencias. La peor actitud es la de exponer, como lo hacen tantas sociedades, la elección del respeto, y comportarse cotidianamente aceptando el desprecio. Tal es el caso de las naciones que se refieren oficialmente al Evangelio y ponen en su arsenal jurídico la pena de muerte. Es inhumano todo acto que envilece a la persona humana. Pero en el caso de los nazis, un umbral suplementario fue abierto en la monstruosidad; no atacaron solamente a las personas, sino a las colectividades que deseaban extraer de la humanidad, como se extrae un diente enfermo. Su crimen es tal que el adjetivo inhumano es insuficiente, serían necesarias palabras nuevas mostrando que ellos destruían aquello que es específico a nuestra especie; y que lo destruían a la vez en sus víctimas y en ellos mismos.

martes, 20 de septiembre de 2016

Nakayama Takashi (1893-1978) (4)


Nakayama Takashi (1893-1978) (3)


Nakayama Takashi (1893-1978) (2)


Nakayama Takashi (1893-1978) (1)


Haiku cincuenta

Picos nevados
se alzan sobre la véntula,
blanco quebrado.

Haiku cuarenta y nueve

Vuelve el bullicio,
timbre, pasillo y tiza.
Comienza el curso.

Haiku cuarenta y ocho

Frente a frente, en la
pradera negra y blanca,
come el caballo.

Haiku cuarenta y siete

Silente exhibe
franjas multicolores
tras la tormenta.

Haiku cuarenta y seis

¿Cuándo? pregunta
el caballo sumiso.
Gira el tiovivo.

lunes, 19 de septiembre de 2016

Esperanto - Malnovaj grekaj mitoj - Pelopso (Eduard Petiŝka 1924-1987)

Pelopso

Kiam Zeŭso sendis Tantalon en la ombran regnon, la reĝa trono estis sen regento. La juna Pelopso grimpis sur ĝin, sed li ne regis dum longa tempo. La reĝo de la najbara lando avidis la trezorojn de Tantalo, li invadis la landon kaj forpelis Pelopson el la reĝa palaco. Pelopso kun sia fidela servisto ekvojaĝis. Ili migris tiom longe ĝis ili alvenis en Greklando. Ili vagis tra mizeraj regionoj, kie la kampoj produktis nur ŝtonojn, kaj tra riĉaj urboj kun blankaj domoj kaj marmoraj skulptaĵoj. Iuvespere ili staris antaŭ la fortikaj muroj de granda urbo. Ili paŝis tra la urbopordego kaj serĉis tranoktejon. Sub la lastaj radioj de subiranta suno ili atingis la reĝan palacon. Sed kiom ili rigidiĝis ĉe la rigardo, kio prezentis sin al ili ! Antaŭ la palaco staris dek tri palisoj, kaj sur ĉiu estis pikita homa kapo.

Oldulo proksime haltis, observis ilian teruriĝon kaj parolis al ili : „Vi miras, ĉu ?“ li diris. „Ĉiuj ĉi mortis pro ununura profetaĵo.“

„Mi ne konas dion, kiu povus profeti tiel kruele“, obĵetis Pelopso.

„La morto do ŝajnas al vi kruela, ĉu ?“ diris ridete kaj bonkore la oldulo. „Sed ankaŭ al nia reĝo ĝi ŝajnas kruela, kaj tial li prefere mortigas anstataŭ permesi sian murdigon.“

„Vi parolas kiel orakolo, kiel Pitia“, diris ĉagrenite la servisto al la oldulo, „prefere diru al ni rekte, pri kio temas en via urbo.“

La parolema oldulo kapjesis kaj komencis paroli : „Ĉe ni en la regiono Pisa regas reĝo Oinomaos. Li havas belan filinon, Hipodamo. Oinomaos iam pridemandis la orakolon pri sia sorto kaj ricevis la sekvan respondon : ‚La viro, kiu edzinigos vian filinon, estos la kaŭzo de via morto.‘ Kiu en tiu kazo ne timus pri sia vivo ? Ankaŭ Oinomaos timas. Tial li devigas ĉiun, kiu aspiras edzinigi la belan Hipodamon pri vetkonkurso. La konkurso estas elbatalata per ĉevaloĉaroj. Oinomaos havas ĉevalojn, kiuj estas pli rapidaj ol la nordovento. Al la edziĝaspiranto li donas antaŭecon, li eĉ oferas ankoraŭ al Zeŭso kaj nur poste komencas la persekutadon de la fremdulo. La konkursdistanco gvidas el Pisa al la altaro de Pozidono ĉe la Istmo de Korinto. Se la edziĝemulo kiel la unua alvenus, li rajtus edzinigi Hipodamon. Sed, se Oinomaos atingos la edziĝaspiranton antaŭ la celo, li rajtas trabori lin per lanco. Ĝis nun la reĝo ĉiun atingis antaŭ la celo. La kapoj sur la palisoj estas la kapoj de la edziĝaspirintoj. La reĝo per tio volas fortimigi ĉiujn, kiuj aŭdacas entrepreni la konkurson. Kaj eble li sukcesas. Jam delonge neniu plu anonciĝis.“

„Tion mi povas imagi“, diris la servisto de Pelopso. „Pri sia vivo ĉiu devas atenti. Se oni perdas ĝin, oni ĝin ne retrovos.“

La pripensema Pelopso silentis.

„Vi certe venis de tre malproksime“, diris la oldulo, esploreme rigardante Pelopson kaj la serviston. „Se vi serĉas tranoktejon, mi povos oferti al vi mian gastamikecon.“

„Ĉu vi aŭdas, mastro“, turnis sin la servisto plezurigite al Pelopso, „ni baldaŭ ripozos.“

Pelopso interrompis siajn pensojn, kaj la tuta triopo iris al la domo de la oldulo.

En tiu nokto Pelopso ne povis endormiĝi, li ŝteliris el la domo kaj stranga sopiro tiris lin al la reĝa palaco. Sur la firmamento ŝvebis alta kaj blanka luno, la palaco brilis en la lunradioj kaj la palisoj kun la kapoj de la malbeataj malfeliĉuloj ĵetis longajn tristajn ombrojn. Pelopso provis imagi kiel aspektas tiu Hipodamo, por kiu tiom da viroj donis sian vivon. Tiumomente malfermiĝis pordeto en la palaca muro kaj aperis knabino en malhela vesto. Pelopso kaŝis sin post mura elstaraĵo kaj observis ŝin. Ŝia bela pala vizaĝo konkuris per beleco kun la brilaj steloj en la firmamento. Ŝi ĉirkaŭiris la palisojn kaj ĝemis profunde. Poste ŝi malaperis sur la sama pado, sur kiu ŝi venis. Ekscitite de sia stranga travivaĵo Pelopso reiris al la tranoktejo kaj turniĝadis ĝis la mateno sur sia kuŝejo.

La sunradioj tiklis la serviston vizaĝe, li vekiĝis kaj komencis laŭte pripensi la situacion : „Kara mastro, ni agos plej bone, se ni tuj nun matene survojiĝos. La tutan nokton mi sonĝis pri la ekzekutitoj. Mi pensas, ke ni ne estas sekuraj ĉi tie. Ni ekiru, ni diru adiaŭ kaj foriĝu el la urbo.“

„Hodiaŭ nokte“, diris Pelopso, „mi vidis Hipodamon. Ŝi estas bela kaj malĝoja. Mi iros al reĝo Oinomaos kaj petos edzinigi ŝin. Mi vetkonkursos kun li kaj devos gajni la konkurson. Mi liberigos Hipodamon de ŝia malĝojo kaj kun ŝi forlasos la landon, por ke la orakolo ne plenumiĝu. Mi ne deziras, ke la reĝo mortu.“

„Kial la dioj koleras pri ni“, plendegis la servisto, „ke ili al vi, mastro, enflustris tian penson ?“ Li saltis supren de la kuŝejo kaj forkuris trovi la oldulon, por ke Pelopso rezignu pri la plano. Vane. Pelopso decidiĝis.

La sunoĉaro ĵus komencis grimpi supren sur sia ĉiela vojo, kaj jam staris la filo de Tantalo antaŭ la reĝo Oinomaos. Tiu aŭskultis Pelopson, kaj ĉar plaĉis la juna alte kreskinta kuraĝa junulo al li, li konsilis, ke li rezignu. Sed Pelopso ne koncedis. Je la unua fojo Oinomaoson afliktis elaĉeti sian vivon per la vivo de juna fremdulo. „Se vi ne volas havi alie, pretigu vin“, finis Oinomaos la interparoladon, „morgaŭ ni vetkonkursos.“

En la halo de la palaco Pelopso ekvidis Hipodamon. Dum la taglumo ŝi ŝajnis al li eĉ pli bela ol en la lunolumo. Ŝi rigardis lin malgaje kaj tuj vualigis sian vizaĝon. Ankaŭ al ŝi plaĉis la juna fremdulo, tiel kiel ĝis tiam neniu el ŝiaj edziĝaj aspirintoj.

La servisto atendis antaŭ la palaco. Apenaŭ li eksciis, ke lia mastro je la sekva tago vetkonkursos, li komencis plendi, kvazaŭ Pelopso jam estus morta. Ankaŭ Pelopso mem dubis pri sia venko. La ĉevaloj, per kiuj Oinomaos veturigis la ĉaron, estis donaco de la milita dio Areso. Ili apenaŭ venkeblis per ĉevaloj el surteraj staloj.

Plena de timemo Pelopso iris al la bordo de la rivero, kiu torentas al la maro. Tie li alvokis la dion Pozidono kaj petis lin pri helpo. Li petegis lin tiom pasie, ke la dio reagis. La rivero bruis kiel ŝtorma vento, kaj el la kirlataj ondoj aperis flugilitaj henantaj ĉevaloj, kaj de iliaj hufoj saltis fajreroj. Ili tiris facilan ĉaron, kiu briletis kiel ŝaŭmo sur la ondokrestoj. Pelopso miris, dankis Pozidonon kaj promesis al li valoregan oferon.

En la nova ĉaro li ruliĝis je la sekva tago per la nekutima jungita ĉevalaro al la reĝo Oinomaos. Tiu jam ekvidis sian antaŭulon. Jam de malproksime li ekkonis la ĉevalojn de Pozidono kaj pro ekscitiĝo li forgesis sian oferon, kiun li aliokaze antaŭ la starto kutime ofertis. Li ne cedis al Pelopso tiom grandan antaŭecon, kiom al ties antaŭuloj, li saltis nepacience sur la ĉaron kaj komencis persekuti lin.

La ĉaro kun la jungitaj ĉevaloj de Pelopso kvazaŭ flugis antaŭen, kaj nur polvonuboj montris, kie ĝi veturis. Antaŭ la okuloj de Pelopso ŝvebis la malĝoja bildo de Hipodamo kaj la deziro elaĉeti ŝin de ŝia koraflikto pelis lin pli kaj pli rapide al la celo. Post li rapidegis la ĉaro de la reĝo per ĉevaloj, kiuj estis pli rapidaj ol la nordovento. La reĝo havis sian propran morton antaŭ la okuloj kaj sciis, ke li povos eviti ĝin nur tiukaze, se li atingos Pelopson antaŭ la celo. Tial li pelis la ĉevalojn per sia tuta forto. La distanco inter ambaŭ ĉaroj malpliiĝis, kaj en la reĝo kreskis la espero kaj en Pelopso la malespero. Jam Pelopso estis tute proksima al la celo, kiam la reĝo preskaŭ atingis lin kaj levis la manon kun la lanco. Sed en tiu momento kunpuŝiĝis rado de la reĝa ĉaro kun ŝtono kaj disiĝis. La ĉaro kliniĝis kaj renversiĝis, sed la reĝo falis per la kapo sur ŝtonon kaj lia kapo estis frakasita. Li mortis ĝuste en tiu momento, kiam Pelopso pasis la celon.

Pelopso revenis kiel venkinto al Pisa. Kun ĝojo akceptis lin la fidela servisto kaj la popolo salutis lin kiel novan reĝon. Pelopso solene entombigis la kadavron de Oinomaos kaj geedziĝis kun Hipodamo. Li fariĝis fama reĝo. La duoninsulo, sur kiu li gajnis la vetkonkurson kontraŭ la reĝo Oinomaos, estis nomata laŭ li. Ĝi nomiĝas Peloponezo. En la urbo Olimpio li enkondukis por memoro pri sia venko la famajn Olimpiajn ludojn.

Sed feliĉa Pelopso ne estis. Post la sukcesa vetkonkurso li ekkverelis kun Mirtilo, servisto de Oinomaos.

„Se ne estus mi“, kriis Mirtilo, via kapo kiel la dekkvara estus pikita sur palison antaŭ la palaco ! Mi malfirmigis radonabon je la ĉaro de Oinomaos, tial renversiĝis la reĝo kaj frakasiĝis. Kaj vi pagu nun por tio rekompencon !“

Indignite pri tio, ke Mirtilo fanfaronas pri sia murdo kaj postulas eĉ pagon por tio, li ĵetis la malfidelan serviston de roko en la maron. Mortante Mirtilo malbenis Pelopson.

Kaj tiel la senfeliĉa idaro de Tantalo estis trafita de nova damno.


*Tradukis Donjo & Cezar laŭ la ĉeĥa originalo „Staré řecké báje a pověsti“ de la eldonejo ALBATROS en Prago
*Korektis Vladimir Türk

viernes, 16 de septiembre de 2016

(RAE) - Mayúscula o minúscula en los meses, los días de la semana y las estaciones del año

Salvo que la mayúscula venga exigida por la puntuación (a comienzo de texto o después de punto), los nombres de los días de la semana, de los meses y de las estaciones del año se escriben en español con minúscula inicial:
Nació el pasado martes, 22 de noviembre.
En Caracas, a 6 de mayo de 2005.
Esta primavera ha llovido mucho. 

Solo se inician con mayúscula cuando forman parte de nombres que exigen la escritura de sus componentes con mayúscula inicial, como ocurre con los nombres de festividades, fechas o acontecimientos históricos, vías urbanas, edificios, etc.: Viernes Santo, Primavera de Praga, plaza del Dos de Mayo, Hospital Doce de Octubre.

jueves, 15 de septiembre de 2016

Cine Ciencia Ficción - The She-Creature (La criatura)

FICHA TÉCNICA

Nacionalidad: USA
Año: 1956
Duración: 77 min
Color: Blanco y negro
Director: Edward L. Cahn
Guión: Lou Rusoff, Jerry Zigmond
Productor: Samuel Z. Arkoff, Israel M. Berman, Alex Gordon
Música: Ronald Stein
Fotografía: Frederick E. West
Reparto: Marla English, Chester Morris, Tom Conway, Cathy Downs, Lance Fuller, Ron Randell, Frieda Inescort, Frank Jenks, El Brendel, Paul Dubov, William Hudson, Flo Bert, Jeanne Evans, Kenneth MacDonald, Jack Mulhall, Edward Earle, Luana Walters, Paul Blaisdell (la criatura), Edmund Cobb

Sinopsis
Carlo Lombardi es un charlatán de feria, un ilusionista que dice poseer poderes hipnóticos e incluso de provocar una regresión a las reencarnaciones anteriores de un ser humano. En su espectáculo utiliza a una mujer, Andrea Talbott, a la cual ha anulado toda voluntad con el paso de los años.
Un asesinato tiene lugar y Lombardi parece haberlo predicho con meridiana exactitud. El culpable es un extraño ser marino prehistórico. Lo que nadie sabe es que la criatura es la primera encarnación de Andrea y está controlada por el mago.

Curiosidades
-En 1967, Larry Buchanan hizo una versión en color para la televisión titulada “Creature of Destruction”.
-La película original apareció más adelante en un episodio de “Cinema Insomnia”, y también en el programa de televisión “Mystery Science Theater 3000”.


























Carteles de la película en:

miércoles, 14 de septiembre de 2016

Reflexiones e Ideas - Jacinto Benavente 1 (1866-1954)

*Cuando no se piensa lo que se dice es cuando se dice lo que se piensa.

*Bienaventurados nuestros imitadores, porque de ellos serán todos nuestros defectos.

*Una idea fija siempre parece una gran idea, no por ser grande, sino porque llena todo un cerebro.

*La disciplina consiste en que un imbécil se haga obedecer por los que son más inteligentes.

*Perdonar supone siempre un poco de olvido, un poco de desprecio y un mucho de comodidad.

*Es más fácil ser genial que tener sentido común.

*Es tan fea la envidia que siempre anda por el mundo disfrazada, y nunca más odiosa que cuando pretende disfrazarse de justicia.

*El dinero no puede hacer que seamos felices, pero es lo único que nos compensa de no serlo.