Adoptita kaj proklamita
de Rezolucio 217 A (III) de la Ĝenerala Asembleo, 10an de
decembro 1948
Antaŭkonsideroj
Pro tio, ke agnosko de
la esenca digno kaj de la egalaj kaj nefordoneblaj rajtoj de ĉiuj membroj de la
homara familio estas la fundamento de libero, justo kaj paco en la mondo,
Pro tio, ke malagnosko
kaj malestimo de la homaj rajtoj rezultigis barbarajn agojn, kiuj forte ofendis
la konsciencon de la homaro, kaj ke la efektiviĝo de tia mondo, en kiu la homoj
ĝuos liberecon de parolo kaj de kredo kaj liberiĝon el timo kaj bezono, estas
proklamita kiel la plej alta aspiro de ordinaraj homoj,
Pro tio, ke nepre necesas,
se la homoj ne estu devigitaj, sen alia elektebla vojo, ribeli kontraŭ
tiranismo kaj subpremo, ke la homaj rajtoj estu protektataj de la leĝo,
Pro tio, ke nepre
necesas evoluigi amikajn rilatojn inter la nacioj,
Pro tio, ke la popoloj
de Unuiĝintaj Nacioj en la Ĉarto reasertis sian firman kredon je la fundamentaj
homaj rajtoj, je la digno kaj valoro de la homa personeco kaj je la egalaj
rajtoj de viroj kaj virinoj, kaj firme decidis antaŭenigi socian progreson kaj
pli altnivelan vivon en pli granda libereco,
Pro tio, ke la
Ŝtatoj-Membroj sin devigis atingi, en kunlaboro kun Unuiĝintaj Nacioj, la
antaŭenigon de universala respekto al kaj observado de la homaj rajtoj kaj
fundamentaj liberecoj,
Pro tio, ke komuna
kompreno pri tiuj ĉi rajtoj kaj liberecoj estas esence grava por plena realigo
de tiu sindevigo,
Tial, nun,
La Ĝenerala Asembleo,
Proklamas tiun ĉi
Universalan Deklaracion de Homaj Rajtoj kiel komunan celon de atingo por ĉiuj
popoloj kaj ĉiuj nacioj, por tio, ke ĉiu individuo kaj ĉiu organo de la socio,
konstante atentante ĉi tiun Deklaracion, per instruado kaj edukado strebu al
respektigo de tiuj ĉi rajtoj kaj liberecoj, kaj per laŭgradaj paŝoj naciaj kaj
internaciaj certigu ilian universalan kaj efektivan agnoskon kaj observadon,
same tiel inter la popoloj de la Ŝtatoj-Membroj mem, kiel inter la popoloj de
teritorioj sub ilia jurisdikcio.
Artikolo 1
Ĉiuj homoj estas denaske
liberaj kaj egalaj laŭ digno kaj rajtoj. Ili posedas racion kaj konsciencon,
kaj devus konduti unu al alia en spirito de frateco.
Artikolo 2
Ĉiuj rajtoj kaj
liberecoj difinitaj en tiu ĉi Deklaracio validas same por ĉiuj homoj, sen kia
ajn diferencigo, ĉu laŭ raso, haŭtkoloro, sekso, lingvo, religio, politika aŭ
alia opinio, nacia aŭ socia deveno, posedaĵoj, naskiĝo aŭ alia stato. Plie,
nenia diferencigo estu farata surbaze de la politika, jurisdikcia aŭ internacia
pozicio de la lando aŭ teritorio, al kiu apartenas la koncerna persono,
senkonsidere ĉu ĝi estas sendependa, sub kuratoreco, ne-sinreganta aŭ sub kia
ajn alia limigo de la suvereneco.
Artikolo 3
Ĉiu havas la rajtojn je
vivo, libereco kaj persona sekureco.
Artikolo 4
Neniu estu tenata en
sklaveco aŭ servuteco; sklaveco kaj sklavkomerco estu malpermesitaj en ĉiuj
siaj formoj.
Artikolo 5
Neniu suferu torturon aŭ
kruelan, nehoman aŭ sendignigan traktadon aŭ punon.
Artikolo 6
Ĉiu rajtas esti ĉie
agnoskita jure kiel persono.
Artikolo 7
Ĉiuj homoj estas jure
egalaj, kaj rajtas sen diskriminacio al egala jura protekto. Ĉiuj rajtas ricevi
egalan protekton kontraŭ kia ajn diskriminacio, kiu kontraŭas tiun ĉi
Deklaracion, kaj kontraŭ kia ajn instigo al tia diskriminacio.
Artikolo 8
Ĉiu rajtas ricevi de la
kompetentaj naciaj tribunaloj efikan riparon pro agoj, kiuj kontraŭas la
fundamentajn rajtojn, kiujn li havas laŭ la konstitucio aŭ la leĝoj.
Artikolo 9
Neniu suferu arbitrajn
areston, malliberigon aŭ ekzilon.
Artikolo 10
Ĉiu en plena egaleco
rajtas je justa kaj publika proceso antaŭ sendependa kaj senpartia tribunalo,
por prijuĝo de liaj rajtoj kaj devoj kaj de kiu ajn kriminala akuzo kontraŭ li.
Artikolo 11
1-Ĉiu akuzita pro
punebla faro rajtas, ke oni supozu lin senkulpa, ĝis oni pruvos laŭleĝe lian
kulpon en publika proceso, en kiu li ricevis ĉiujn garantiojn necesajn por sia
defendo.
2-Neniu estu konsiderata
krimkulpa pro kia ajn ago aŭ neago, kiu ne konsistigis puneblan faron, laŭ
nacia aŭ internacia juro, en la tempo, kiam ĝi estis farita. Same tiel, ne estu
aljuĝita pli severa puno ol tiu, kiu estis aplikebla en la tempo, kiam la
punebla faro estis plenumita.
Artikolo 12
Neniu suferu arbitrajn
intervenojn en sian privatecon, familion, hejmon aŭ korespondadon, nek atakojn
kontraŭ sia honoro aŭ reputacio. Ĉiu rajtas ricevi juran protekton kontraŭ tiaj
intervenoj aŭ atakoj.
Artikolo 13
1-Ĉiu havas la rajton
libere moviĝi kaj loĝi interne de la limoj de kiu ajn ŝtato.
2-Ĉiu rajtas eliri el
kiu ajn lando, inkluzive la propran, kaj reveni en sian landon.
Artikolo 14
1-Ĉiu rajtas peti kaj
ricevi en aliaj landoj azilon kontraŭ persekuto.
2-Tiu rajto ne estas
alvokebla en kazoj de persekutaj akuzoj malfalse levitaj pro ne-politikaj
krimoj aŭ pro agoj kontraŭaj al la celoj kaj principoj de Unuiĝintaj Nacioj.
Artikolo 15
1-Ĉiu rajtas havi
ŝtatanecon.
2-Al neniu estu arbitre
forprenita la ŝtataneco, nek rifuzita la rajto ŝanĝi sian ŝtatanecon.
Artikolo 16
1-Plenaĝaj viroj kaj
virinoj, sen ia ajn limigo pro raso, nacieco aŭ religio, rajtas edziĝi kaj
fondi familion. Iliaj rajtoj estas egalaj koncerne la geedziĝon, dum la
geedzeco kaj koncerne eksedziĝon.
2-Geedziĝo okazu sole
laŭ libera kaj plena konsento de la geedziĝontoj.
3-La familio estas la
natura kaj fundamenta grupunuo de la socio, kaj ĝi rajtas ricevi protekton de
la socio kaj de la Ŝtato.
Artikolo 17
1-Ĉiu rajtas proprieti
havaĵon, kaj sola kaj en asociiĝo kun aliaj.
2-Al neniu estu arbitre
forprenita lia proprieto.
Artikolo 18
Ĉiu havas la rajton je
libereco de penso, konscienco kaj religio; tiu ĉi rajto inkluzivas la liberecon
ŝanĝi sian religion aŭ kredon, kaj liberecon manifesti, ĉu sola ĉu kune kun
aliaj, ĉu publike ĉu private, sian religion aŭ kredon per instruado,
praktikado, adorado kaj observado.
Artikolo 19
Ĉiu havas la rajton je
libereco de opinio kaj esprimado; ĉi tiu rajto inkluzivas la liberecon havi
opiniojn sen intervenoj de aliaj, kaj la rajton peti, ricevi kaj havigi
informojn kaj ideojn per kiu ajn rimedo kaj senkonsidere pri la landlimoj.
Artikolo 20
1-Ĉiu havas la rajton je
libereco de pacema kunvenado kaj asociiĝo.
2-Neniu estu devigita
aparteni al asocio.
Artikolo 21
1-Ĉiu homo rajtas
partopreni la regadon de sia lando, aŭ rekte aŭ pere de libere elektitaj
reprezentantoj.
2-Ĉiu rajtas je egala
aliro al publika servo en sia lando.
3-La volo de la popolo
estu la bazo de la aŭtoritato de la registaro; tiu volo estu esprimata per
regulaj kaj aŭtentikaj elektoj, kiuj okazu per universala kaj egala balotrajto,
kaj per sekreta voĉdono aŭ ekvivalentaj liberaj voĉdonaj proceduroj.
Artikolo 22
Ĉiu, kiel membro de la
socio, havas rajton je socia sekureco kaj povas postuli la realigon, per naciaj
klopodoj kaj internacia kunlaboro, kaj konforme al la organizo kaj disponeblaj
rimedoj de ĉiu Ŝtato, de tiuj ekonomiaj, sociaj kaj kulturaj rajtoj, kiuj estas
nepre necesaj por lia digno kaj por la libera disvolviĝo de lia personeco.
Artikolo 23
1-Ĉiu havas rajton je
laboro, je libera elekto de sia okupo, je justaj kaj favoraj laborkondiĉoj kaj
je protekto kontraŭ senlaboreco.
2-Ĉiu, sen ia ajn
diskriminacio, rajtas ricevi egalan salajron pro egala laboro.
3-Ĉiu, kiu laboras,
rajtas ricevi justan kaj favoran kompenson, kiu certigu por li mem kaj por lia
familio ekziston konforman al homa digno, kaj kiun suplementu, laŭnecese, aliaj
rimedoj de socia protekto.
4-Ĉiu rajtas formi kaj
aliĝi sindikatojn por protekto de siaj interesoj.
Artikolo 24
Ĉiu havas rajton je
ripozo kaj libertempo, inkluzive racian limigon de la laborhoroj kaj periodajn
feriojn kun salajro.
Artikolo 25
1-Ĉiu havas rajton je
vivnivelo adekvata por la sano kaj bonfarto de si mem kaj de sia familio,
inkluzive de nutraĵo, vestaĵoj, loĝejo kaj medicina prizorgo kaj necesaj sociaj
servoj, kaj la rajton je sekureco en okazo de senlaboreco, malsano, malkapablo,
vidvineco, maljuneco aŭ alia perdo de la vivrimedoj pro cirkonstancoj ekster
sia povo.
2-Patrineco kaj infaneco
rajtigas al specialaj prizorgoj kaj helpo. Ĉiuj infanoj, egale ĉu ili naskiĝis
en aŭ ekster geedzeco, ricevu saman socian protekton.
Artikolo 26
1-Ĉiu havas rajton je
edukiĝo. La edukado estu senpaga, almenaŭ en la elementa kaj fundamenta
stadioj. La elementa edukado estu deviga. La teknika kaj porprofesia edukado
estu ĝenerale akirebla, kaj pli alta edukado estu egale akirebla por ĉiuj laŭ
ties meritoj.
2-Edukado celu la plenan
disvolvon de la homa personeco kaj plifortigon de la respekto al la homaj
rajtoj kaj fundamentaj liberecoj. Ĝi kreskigu komprenon, toleron kaj amikecon
inter ĉiuj nacioj, rasaj aŭ religiaj grupoj, kaj antaŭenigu la agadon de
Unuiĝintaj Nacioj por konservo de paco.
3-Gepatroj havas
unuavican rajton elekti la specon de la edukado, kiun ricevu iliaj infanoj.
Artikolo 27
1-Ĉiu rajtas libere
partopreni la kulturan vivon de la komunumo, ĝui la artojn kaj partopreni
sciencan progreson kaj ĝiajn fruktojn.
2-Ĉiu havas rajton je
protekto de la moralaj kaj materialaj interesoj rezultantaj el eventualaj
sciencaj, literaturaj aŭ artaj produktaĵoj, kiujn li aŭtoris.
Artikolo 28
Ĉiu havas rajton je
socia kaj internacia organizo, en kiu la rajtoj kaj liberecoj difinitaj en ĉi
tiu Deklaracio povas esti plene realigitaj.
Artikolo 29
1-Ĉiu havas devojn al la
komunumo, en kiu, sole, estas ebla la libera kaj plena disvolviĝo de lia
personeco.
2-En la uzado de siaj
rajtoj kaj liberecoj, ĉiu estu subigita sole al tiuj limigoj, kiuj estas jure
difinitaj ekskluzive kun la celo certigi adekvatan rekonon kaj respekton por la
rajtoj kaj liberecoj de aliaj kaj por konformiĝi al justaj postuloj de moralo,
publika ordo kaj ĝenerala bonfarto en demokrata socio.
3-Tiuj ĉi rajtoj kaj
liberecoj estas en neniu okazo efektivigeblaj kontraŭe al la celoj kaj
principoj de Unuiĝintaj Nacioj.
Artikolo 30
Nenio en ĉi tiu
Deklaracio estu interpretita kiel implico, ke iu ajn Ŝtato, grupo aŭ persono
iel ajn rajtas entrepreni ian ajn agadon aŭ plenumi ian ajn agon, kiu celus
detrui kiun ajn el la rajtoj kaj liberecoj ĉi-ene difinitaj.
*Universala
Esperanto Asocio Roterdamo (Holando)
No hay comentarios:
Publicar un comentario